Melenci je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 6737 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 7270 stanovnika). Prosečna nadmorska visina je 82 m, sa najvišom tačkom Debelom Umkom (86 m) i najnižom tačkom Barnićevom Doljom (79 m). Površina sela je 16.511 hektara, te ono pripada jednom od najvećih u Srbiji.
Prirodna bogatstva
U Melencima se nalazi nadaleko poznata banja Rusanda, bogata mineralnim peloidom (blatom) i termomineralnom vodom temperature 32°C. Konkretno, blato i voda iz banje Rusanda u velikoj meri sadrže sumpornu kiselinu, natrijum, natrijum sulfat, natrijum karbonat i soli magnezijuma i kalcijuma. Oko banje se nalazi širok pojas šume, kao i jezero Rusanda površine 4km² i nadmorske visine 82 m. Jezera Okanj-Mutljača i Ostrovo se takođe nalaze u Melencima. Druga vodena bogatstva se ogledaju u blizini reke Tise (12 km od sela) i kanala Dunav-Tisa-Dunav (2 km udaljenosti). U Melencima ima oko 10.000 hektara obradivog zemljišta.
Stanovnistvo
Prema poslednjem popisu iz 2002. godine Melenci imaju 6.563 stanovnika, od čega većinu čine Srbi (93%). Godine 1825. u selu je od 5.015 stanovnika pravoslavnih bilo 4.981, a rimokatolika 34. Taj odnos Srba i „ostalih“ nije bitno menjan ni narednih decenija. Brz porast stanovništva Melenaca doveo je i do širenja mesta, pa se selo do kraja 18. veka sastojalo od četiri „kvarta“ koji i danas postoje: Srpkanj, Pavliš, Vlaškanj i Čontik. Selo je podeljeno na oko 2.400 domaćinstava, i velika većina živi od poljoprivrede.
Kultura
Prva škola u Melencima je osnovana 1758. godine. Poslednja školska zgrada je izgrađena 1968. godine, i danas školu u Melencima pohađa oko 700 đaka. Kulturno umetničko društvo „Kolo“ okuplja oko stotinu mladih. U selu se takođe nalazi pravoslavna crkva (izgrađena 1790) sa crkvenim horom.
Istorija sela
Melence su formirali u prvoj polovini 18. veka od vojske oslobođeni graničari Pomoriške vojne granice. Naselje je dobilo ime prema već postojećem toponimu - pustari Melence, koja se prvi put pominje na karti Banata iz 1723-1725. godine. Na karti je, na južnoj obali Rusande, ucrtan znak poštanske stanice. Najverovatnije, naselje je osnovano posle 1739. godine, odnosno posle Beogradskog mira. Najveći broj graničara doseljen je iz mesta Pečke(rum. Pecica), ali i iz drugih mesta - Semlaka, Nadlaka, Šajtina, Keveriša, Orovilja i drugih. Godine 1758. selo je imalo oko 300 kuća; kapetan je bio Georgije Novaković, barjaktar Sava Josić a stražmešter Jovan Kostić. Bilo je sedam sveštenika, od kojih petorica iz Pečke, a po jedan iz Jegre i Čanada(rum. Cenad) . Selo je imalo školu sa dvanaest učenika; učitelj je bio pop Gavrilo. Uvažavajući sve zasluge vernih i hrabrih srpskih graničara, carica Marija Terezija je, 12. novembra 1774. godine, izdala povelju o osnivanju Kikindskog distrikta.
Velikokikindski distrikt je svečano proglašen 14. februara 1776. godine. Pored Melenaca, u sastav distrikta ušla su sledeća mesta: Bašaid, Velika Kikinda, Vranjevo, Jozefovo, Karlovo, Krstur, Kumane, Mokrin i Taraš. Najznačajnija odredba privilegije bila je da distriktska zemlja nikad ne može biti prodata, založena ili na bilo koji način otuđena. U slučaju da distrikt bude predat spahijama, opštine su imale pravo da se otkupe i postanu samostalne. Ne želeći da ostanu u distriktu, odnosno rizikuju pokmećivanje, 115 melenačkih porodica se opredelilo za vojnu granicu na Dunavu i iselilo u Sakule, Idvor, Sefkerin, Perlez idr. Godine 1788. u Melence su se naselile 32 porodice iz Srbije.
Melenci su 1788 postali nemirno područje. Komesar Hala se žalio da su Melenci najneposlušnije od svih deset mesta u distriktu. Takođe, 1790. godine, na pokušaj Torontalske županije da distrikt privede svojoj jurisdikciji, Melenčani su odgovorili da ne priznaju poslušnost nijednoj županiji. Narednih stotinak godina, istorija Melenaca je bila živo vezana za Velikokikindski distrikt i zbivanja u njemu. Taj deo istorije posebno je obeležen sukobima oko iberlandskog zemljišta i njegove podele. 1823. i 1825. godine je došlo do velikih nemira, i već 1826. se govorilo o karbonarima i faktorima, strujama koje su se upravo „porodile“ u Melencima i proširile na ceo distrikt.
Revolucija 1848-1849. i zbivanja u državi nisu mimoišla ni Melence. Uz obećanje da će dobiti zemlju kao nagradu (po 2 jutra), Melenčani su formirali po dva bataljona dobrovoljaca sa ukupno 365 ljudi od kojih su 34 poginula.
Godine 1847. selom je harao skorbut, od koga je umrlo nekoliko stotina Melenčana. Tisa je 1869. godine poplavila znatan deo atara i porušila desetak kuća. Oko stotinak Melenčana se tada iselilo u druga naselja Banata. Epidemije kolere bile su u godinama 1831, 1836, 1848-1849 i 1873. Po zlu i velikom pomoru ostala je upamćena epidemija iz 1873. godine kada je u periodu od 20. jula do 4. septembra umrlo 440 Melenčana. Posle te tragedije, selo se zadugo nije oporavilo. Takođe, po zlu je poznata gladna 1863. godina, kada je od gladi umiralo 7-8 ljudi, među kojima najviše deca.
Kikindski distrikt je ukinut 1876. godine odlukom ugarske vlade i priključen Torontalskoj županiji. Melenci su tada, zajedno sa Vranjevom, Karlovom i Tarašom priključeni Turskobečejskom srezu. Godine 1891. u Melencima je bilo 1.519 kuća sa 8.619 stanovnika. Već tada su Melenci imali železničku stanicu, štedionicu i poštu. 18. novembra 1918. godine, u Melence je ušla srpska vojska da bi, nakon sedam dana, ceo Banat i cela Vojvodina bili priključeni Kraljevini Srbiji.
Demografija
Prema popisu iz 2002. bilo je 6737 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 7270 stanovnika).
U naselju Melenci živi 5383 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,0 godina (38,4 kod muškaraca i 41,6 kod žena). U naselju ima 2269 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,97.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
