Budva je gradsko naselje u opštini Budva u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2003. bilo je 10918 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 7178 stanovnika).
Geografija
Budva je primorski grad na Jadranskom moru u Crnoj Gori. Područje oko grada, duž obale, poznato je i kao Budvanska rivijera. Rivijera je centar crnogorskog turizma, i poznata po peščanim plažama, noćnom životu. Najčuvenija plaža Budve je Mogren. Tokom 2005. bilo je 250.000 gostiju sa 1,6 miliona noćenja, što Budvu čini najpopularnijom turističkom destinacijom u Crnoj Gori. Značajni turistički objekti se nalaze unutar mletačkih zidina iz 15. veka, koje okružuje budvanski Stari grad. Stari grad je bio teško oštećen u razornom zemljotresu 1979. godine, ali je potpuno obnovljen. Osam godina je trajala velika obnova starog grada. U blizini Budve nalazi se turistički centar Bečići.
Budva je više puta menjala gospodara, a najduže su se na području grada zadržali Mlečani i Austrijanci, koji su napustili grad 1918. godine.
Budva je stara oko 2.500 godina i jedan je od najstarijih gradova na Jadranskom moru.
Istorija
Utvrđeni grad na ovom prostoru je postojao još u doba antike. Istoričari veruju da je prvobitno bio ostrvo, koje se kasnije spojilo sa obalom i napravilo zemljouz.
Mada su Grci osnovali mnoge kolonije u Mediteranu, po svemu sudeći, u delu obale Jadranskog mora, na području današnje Crne Gore, nisu uspeli u naseljavanju kolonista, iz razloga što im to nije dopuštalo domorodačko ilirsko stanovništvo. Umjesto toga, postojali su samo pojedini grčki tržišni centri - emporiji . Jedan od njih je, tokom VI V vijeka prije nove ere, bio u Budvi (Butua). Prvi pomen ovog ilirskog grada nalazimo u V veku pre nve ere, kod Sofokla, a Pseudo-Ksilaks navodi da se od njega do Drača putuje morem dan i noć, a kopnom tri dana. Zemlja ilirskog plemena Enhilejaca, na kojoj je osnovan grad Budva, pominje se još u mitovima vezanim za Kadmosa i Harmoniju, doseljenika iz grčke Tebe. Kadmosov sin je po mitu imao ime Ilirios: eponim starih Ilira. Po jednom fragmentu Filona, koji navodi Stefan Vizantinac, Kadmos je došao među Enhilejce u grad Budvu, na volovskim kolima, da bi im (po podatku Apolodora) pomogao u ratu protiv drugih plemena Ilira ("Illyri proprie dicti"). Nakon ilirsko-rimskih ratova, Budva potpada pod vlast Rima. Konventi ili opida (oppida civium Romananorum) bila su naselja koloniziranih rimskih građana, doseljenih u Ilirik , odnosno kasniju provinciju Dalmaciju. Među takvim naseljima se pominje i Butua-Butuanum (Budva) . Sem Italika, u ovim gradovima postoji i veći broj trgovaca, Grka i orijentalaca, a razvijeno zanatstvo utiče na formiranje zanatskih kolegija.
Razaranjem antičke Duklje od strane Avara i dolaskom Slovena, veliki broj romanizovanih starosedelaca se povukao u utvrđene primorske gradove. U ranom srednjem veku, Budva je vizantinski grad, sa grčkom vojnom posadom (garnizonom) i iliro-romanskim stanovništvom, a nastanjivali su je i grčki i italijanski trgovci. Sloveni žive po župama i bili su nekoliko vekova podanici vizantijskog cara. Po osamostaljenju Dukljanske kneževine Budva ulazi u njen sastav, a kasnije i u sastav Kraljevine Duklje. Posle 1181. u državi je Stefana Nemanje, Kraljevini Srbiji i Carstvu. Po uzoru na Dušanov zakonik, sačinjen je u vrijeme cara Stefana Uroša IV Nemanjića Statut grada Budve. U kasnijem periodu, ovaj grad se nalazio pod vlašću Balšića,Crnojevića i Srpske despotovine. Koristeći prodore Turaka na Balkansko poluostrvo, Mlečani nisu zauzimali velike posede odjednom. Dugim i strpljivim radom na terenu obećanjima su pridobijali "kuću po kuću". Do 1435. godine srpskoj su despotovini, u primorju Zete, oduzeli sve, sem: Bara i Budve. Međutim, nakon prvog pada Srpske despotovine pod tursku vlast 1439, takvo stanje su iskoristili Mleci: preduhitivši Turke, do 1443. zauzimaju cio obalski pojas Donje Zete, od Bojane do Kotora. Tako su pod njihovu vlast pali i gradovi: Ulcinj, Bar i Budva. U predatim im mestima, Mlečani su za rektore(načelnike) postavljali svoje plemstvo, u periodu od 1441. do 1797. godine Imena ovih rektora sačuvana su u mletačkom arhivu. Posle pada Mletačke republike, Budva ulazi u sastav Austrougarske.
Stari grad
Ime Stari Grad, Budva je nosila u Srednjem veku. Većina arhitekture Starog Grada je Venecijankog porekla. Vrata, prozori, balkoni i mnoge druge male, ali primetne stvari su rimskog stila Venecijanske Republike. Postoje tri osnovne crkve u Starom Gradu. Prva je Svetog Ivana, koja je sagrađena u 7. veku i sve do ukidanja Budvanske biskupije bila je katedrala, druga Bogorodičina crkva (Santa Maria in Punta) koja datira iz 840. i treća, Svete Trojice, koja je sagrađena 1804. godine. Venecijanski zidovi Starog Grada su zanimljiva turistička atrakcija.
Stari Grad je takođe poznat po zemljotresima koji su ga prilično oštetili, 1979. godine. Pojedine kuće bile su potpuno srušene, a dio zidina napukao. Za kompletno saniranje kuća, ulica i bedema bilo je potrebno 8 godina (do 1987).
Demografija
U naselju Budva živi 8154 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 34,5 godina (33,4 kod muškaraca i 35,4 kod žena). U naselju ima 3587 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,03.
Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno, a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
