Poreč (ital. Parenzo, lat. Parens/Parentium) je grad u Hrvatskoj smešten na zapadnoj obali poluostrva Istre.
Geografija
Poreč se nalazi na 45.227 stepeni seeverne širine i 13.595 stepeni istočne dužine. Leži na nadmorskoj visini od 29 metara.
Grad, koji je star gotovo dve hiljade godina, nalazi se u luci koju od mora štiti ostrvce Sveti Nikola. Od oko 10.500 stanovnika grada, većina živi u predgrađima. Porečka opština ima ukupno 20.000 stanovnika. Porečka regija ili Poreština pokriva 142 km², s obalom dugom 37 km, od reke Mirne kod Novigrada na severu do Funtane i Vrsara na jugu.
Klima je vrlo blaga, bez letnih sparina. Avgust je najtopliji mesec s prosečno 30ºC i niskom vlagom, a januar najhladniji, s prosečno 5ºC. Grad ima više od 3.850 sunčanih sati u godini, što je u proseku više od 10 sati sunca na dan. Temperatura mora može se podići do 28ºC, što je više od temperatura u južnoj Hrvatskoj. Prosečne godišnje padavine od 920 mm ravnomerno su raspoređene tokom godine. U Poreču duva bura sa severa i zimi donosi hladno i sunčano vreme, jugo, topli vetar koji s juga donosi kišu, i maestral, letnji povetarac koji duva s mora na kopno.
U blizini se nalazi spilja Baredine, jedini otvoreni geološki spomenik u Istri. Limski kanal je morski zaliv poput fjorda koji ulazi u unutrašnjost 12 km, a nastao je zbog delovanja reke Pazinčice. U njemu se ponekad nalaze gromade kvarca koje izloži delovanje mora.
Okolina ima bogato sredozemno rastinje, sa šumama borova i zelenom makijom. Tlo čini plodna crvena zemlja, crljenica, zajedno s kamenjem. Crljenica je dobra za poljoprivredu (žitarice, voćnjaci, maslinici, povrtnjaci). Danas proizvodnja organske hrane, maslina, grožđa, kvalitetnih sorta vina kao što su Malvazija, Borgonja, Merlot, Pinot i Teran, čini važan deo porečke privrede.
Stanovnistvo
Većina stanovnika su Hrvati, ali postoje značajne manjine Italijana, Slovenaca, Albanaca i Srba. Poreč je kao i cela Istra poznat po toleranciji među različitim narodima i kulturama.
Po popisu iz 1991. godine u opštini Poreč je živelo 1.336 (5,81%) Italijana.
Istorija
Mesto je naseljeno još od praistorije. Tokom 2. vijeka p. n. e., podignut je rimski kastrum na malom poluostrvu, koji je bio 400 m dug i 200 m širok, i na kojem se danas nalazi jezgro staroga grada. Za vreme vladavine cara Avgusta u 1. veku, kastrum je službeno proglašen gradom i uključen u rimsku koloniju Colonia Iulia Parentium. U 3. veku grad je već imao organizovanu hrišćansku zajednicu i ranohrišćanski crkveni kompleks. Eufrazijeva bazilika je sagrađena u 5. veku.
Kad je Rimsko carstvo palo 476. godine, grad je potpadao pod razne vladare i sile. Prvo su ga držali Ostrogoti, a nakon 539. zavladala je Vizantija. Krajem 6. veka stigli su Hrvati i sagradili prvo trajno naselje oko 620. godine. Nakon 788. grad je bio pod vlašću Franaka. Usledilo je kratko razdoblje nezavisnosti u 12. veku, a onda su zavladali akvilejski patrijarsi. Poreč je 1267. potpao pod Mletačku republiku, koja je vladala duže od pet stoleća. Krajem 18. veka prvo ga je preuzeo Napoleon, a onda Austrija 1797. Od 1861. Poreč je bio glavni grad Istre, sedište pokrajinskog sabora sa školama, te upravnim i sudskim ustanovama. Nekoliko desetleća (1920. - 1943.) bio je pod Italijom, da bi 10. septembra 1943. postao deo Hrvatske.
Privreda
Kroz celu istoriju ovog područja, sve do dolaska turizma, stanovnici su živeli gotovo isključivo od zemljoradnje i ribarstva. Zato Poreč nema nikakve znatnije industrije osim prehrambene. Danas je glavni izvor prihoda turizam. U porastu su sektori trgovine, bankarstva i komunikacija.
Cene nekretnina su vrlo visoke zbog prestižnog položaja.
Turizam
Austrijsko parobrodsko društvo Lojd iz Trsta otvorilo je 1844. turističku rutu na kojoj je bio i Poreč. Već je 1845. štampan prvi turistički vodič s opisom i slikama grada. Austrougarska aristokratija ga je otkrila 1866, kad je austrijska nadvojvotkinja Stefani predstavila grad široj javnosti time što je uplovila u porečku luku na svojoj jahti Phantasy. Nadvojvoda Karlo Stefan i nadvojvotkinja Marija Terezija Austrijska proveli su ovdje odmor 1867, dok je Karlo Ludvig došao 1868. Najstariji hotel i zaštitni znak istorije porečkog turizma je Rivijera, izgrađena 1910. Posle su podignuti Parentino i drugi hoteli.
Iako je nepoznat izvan granica Evrope, Poreč je još od sedamdesetih godina prošlog veka neprikosnoveni glavni grad hrvatskog turizma, jer slavna i tradicionalna letovališta kao što su Pula, Zadar, Šibenik, Split, pa i Korčula Marka Pola ili Dubrovnik, biser Jadrana, nisu ni blizu ovom turističkom divu po broju noćenja. Porečkih tridesetak hotela ima više od 95.000 kreveta, a tu je i 13 autokampova, nudistički kampovi, 16 apartmanskih kompleksa, vile, bungalovi i porodične kuće. To je neverovatan broj s obzirom na veličinu samoga grada. Turistička je infrastruktura namerno raštrkana duž 37 kilometara obale između Mirne i Limskog kanala. Na jugu su veliki samostalni centri kao Plava Laguna, Zelena Laguna, Bijela Uvala i Brulo. Na severu su Materada, Červar-Porat, Ulika i Lanterna. Ovde odsedne više od 30% turista na zapadnoj obali Istre, turistički najintenzivnijem području Hrvatske.
Ta letnja "predgrađa" imaju svoje hotele, plaže, kampove, marine, robne kuće, prevozna sredstva, igrališta, zabavu i razne dućane. U letnjoj sezoni u Poreštini se privremeno nađe i po 120.000 ljudi. S obzirom da se ljudi preko dana kupaju izvan grada, naveče dolazi do turističke navale na stari grad, koji je tada pun gomila šetača iz svih evropskih zemalja, a usluge im nude dućani, restorani, disko klubovi i barovi, kao i brojne galerije.
U razdoblju izvan letnje sezone, Poreč je destinacija vikend-turista iz Hrvatske, Slovenije, Austrije, i pogotovo Italije. Sportska infrastruktura je razvijena i koristi se cele godine.
Spomenici i znamenitosti
Stari je grad sačuvao raspored ulica starorimskog kastruma. Glavne su ulice Decumanus i Cardo Maximus još sačuvane u izvornom drevnom obliku. Marafor je bio rimski trg (forum) s dva hrama. Jedan od njih, podignut u 1. stoleću, posvećen je rimskom bogu Neptunu, širok je 30 m, a dug 11 m. Sačuvano je par kuća iz romaničkog razdoblja (Romanička kuća na Maraforu), kao i nekoliko divnih mletačkih gotičkih palata. Istarska sabornica, izvorno franjevačka gotička crkva iz 13. veka, preuređena je u baroknom stilu u 18. veku.
Kompleks Eufrazijeve bazilike iz 5. veka, koji je na mjestu izvorne crkve prvi put proširen u 6. veku pod Vizantijom i biskupom Eufrazijem, predstavlja najvažniji i najvredniji kulturni spomenik Poreča, a UNESKO ju je 1997. zaštitio kao spomenik Svetske baštine.
Grad je bio opasan odbrambenim zidinama od 12. do 19. veka.
Saobracaj
Putevi su glavne saobraćajnice. Poreč je dobro povezan s ostatkom Istre i svim većim gradovima u okolini, kao što su Trst, Rijeka, Ljubljana i Zagreb. Najbliži komercijalni aerodrom nalazi se u Puli. Pomorski je saobraćaj izgubio na važnosti, osim za turističke izlete, prvenstveno duž istarske obale i u Veneciju. Najbliža železnička pruga je u Pazinu, koji je sedište Istarske županije. Godine 1902. izgrađena je uskokolosečna železnička pruga od Trsta do Poreča, po imenu Parenzana, a ukinuta je 1935.
