Golija je planina u jugozapadnoj Srbiji, zapadno od Raške, čiji je najviši vrh Jankov Kamen (1.833 m). Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara.
Geografske odlike
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u smeru zapad-istok u dužini oko 32 km. U zapadnom delu izvijena je prema jugu, a u istočnom prema severu. Dva dominantna vrha su najviši vrh Jankov kamen (1833 m) i Crni vrh (1795 m). Na Goliji se nalaze mnogobrojne reke koje su raščlanile njene strane: Studenica, Brvenica, Moravica itd.
Planina Golija je obrasla bukovom šumom na severnim, severoistočnim i istočnim ekspozicijama. Najveća površina pod bukvom nalazi se na Crnom Vrhu (Biser Voda). Visinski interval bukve je dosta širok, od 500 do 1000 m nadmorske visine. Ispod pojasa bukve nalazi se pojas hrasta. Iznad pojasa bukve nalazi se pojas mešovitih, bukovojelovih i bukovosmrčevih šuma. Iznad 1700 m zastupljena je samo smrča. Zanimljivi su varijeteti smrče koji neodoljivo podsećaju na omoriku, a dva takva primerka rastu pored Golijske reke i zaštićena su. Na Goliji postoje tri rezervata prirode koji su pod zaštitom. Kompleks mešovitih šuma jele, smrče i bukve na lokaciji iznad Ljutih livada je zaštićen na površini od 30 ha još od 1950. Zaštićen je i rezervat šuma smrče, jele i bukve na prostoru od 8,5 ha u blizini Jankovog kamena.
Ova planina je najverovatnije dobila ime zbog svoje veličine - golema. Ogromna prostranstva, oštra klima i guste šume su razlog da meštani često kažu: „ne zna Golija šta je delija”. Bez terenskog vozila ili konja planinu je teško preći, tako da se i planinari ovde mogu teško sresti. Najviša tačka planine je zaravnjen, neuočljiv Jankov kamen, visok 1833 m. Prema narodnom predanju, dva pobratima, Rajko i Janko su se kladili ko će pre da iznese oveći kamen na vrh Golije. Rajko je brzo nosio svoj kamen i blizu vrha se spotakao i ispustio ga i kamen je pao u potok. Janko je polako nosio svoj kamen, ali je sigurno stigao do vrha. Otuda se vrh Golije zove Jankov kamen, a potok u koji se otkotrljao Rajkov kamen stanovnici zovu Rajkov potok.
Zbog nepropusne geološke podloge i obilja padavina, planina je bogata vodom. Leta su sveža, a zime hladne sa puno snega koji se ovde dugo zadržava. Usled znatnog mediteranskog uticaja klima u dolinama Ibra, Studenice i Moravice je znatno prijatnija. Na Goliji uspevaju žitarice, krompir, ima dosta voćaka, a poslednjih godina se povećava i broj malinjaka. Ipak, ovo zemljište najpogodnije je za šume i livade.
Turizam
Turističke vrednosti geomorfoloških osobenosti planine Golije ogledaju se u prostranim proplancima iznad 1200 m i vrhovima preko 1400 m. Golija poseduje dobru osnovu za formiranje skijaških staza i za rekreaciju u vidu blagih šetnji i planinarenja u gotovo netaknutoj prirodi. Turizam se na Goliji razvija velikom brzinom; u poslednjih 10 godina Golija je dobila savremene i uređene ski-staze, žičare i prateće ski-sadržaje. Tokom zime dolaze gosti iz cele Srbije i inostranstva. Turisti Goliju posećuju i leti. Na Odvraćenici postoji hotel „Golija”, a sa Ivanjičke strane i hotel „Golijska reka”.
Vlada Republike Srbije je, jula 2001. godine, donela Uredbu kojom se područje planine Golija stavlja pod zaštitu kao „Park prirode Golija” i svrstava u 1. kategoriju zaštite kao prirodno dobro izuzetnog značaja. Precizno su definisane granice parka koje obuhvataju područja opština Ivanjica, Kraljevo, Raška, Novi Pazar i Sjenica - ukupne površine 75.183 ha, a unutar njih područja sa prvim, drugim ili trećim stepenom zaštite. Jedna od stvari koja se obezbeđuje na području Parka prirode Golija je i uređenje i infrasrtukturno opremanje prostora za potrebe turizma i rekreacije. O Parku prirode Golija stara se javno preduzeće "Srbijašume". Iste godine je definisan i rezervat biosfere pod imenom Golija-Studenica u granicama neznatno drugačijim od parka prirode, ali sa međunarodno priznatim statusom u okviru Uneskovog programa MAB.
