Srbija mora da nađe put da bivšim vlasnicima vrati oduzete stanove na kojima su prethodnih decenija mnogi građani stekli građansko pravo kroz otkup ili godine stanovanja.
Pošto to neće biti niti jednostavno niti jeftino, država pokušava prvo da utvrdi o koliko stanova je reč i šta bi bilo najracionalnije i najodrživije za vlasnike, zakupce i nju samu.
Zakonom o stanovanju, koji je donet još 1992. godine i dopunanjavan nekoliko puta, uređeni su propisi koji se odnose na korišćenje stanova zadužbina koje su nastavile rad, odnosno stanova u svoji građana, a koje sada koriste lica čiji je status zakupca na neodređeno vreme proizašao iz prethodnog statusa stanarskog prava, stečenog u skladu s ranije važećim zakonom. Međutim, da bi Srbija nastavila evropski put, mora usvojiti zakon o prijavljivanju i evidentiranju zakupaca na neodređeno vreme u stanovima u svojini građana, zadužbina i fondacija. Vlada Srbije usvojila je Predlog tog zakona i uputila ga poslanicima Skupštine Srbije na usvajanje.
Da bi se sačinila evidencija zakupaca na neodređeno vreme u stanovima u svojini građana, zadužbina i fondacija, Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture prikupilo je podatke o broju stanova u svojini građana i zadužbina u kojima stanuju zakupci na neodređeno vreme kroz anketiranje lokalnih samouprava. U Srbiji ima ukupno 3.508 stanova u svojini građana i zadužbini u kojima stanuju zakupci na neodređeno vreme.
Podaci prikupljeni kroz tu anketu pokazali su da samo u Beogradu ima 2.744 stanova u vlasništvu građana, odnosno 293 stana u zgradama zadužbina, u kojima još uvek stanuju zakupci na neodređeno vreme, dok su preostala 304 u ostatku Srbije. U Subotici ima jedan, u Novom Sadu 170 i u Zrenjaninu osam stanova u vlasništvu građana, dok ostale opštine iz Vojvodine nisu dostavile podatke. U Novom Sadu ima i 35 stanova u zgradama zadužbina.
Podaci o broju stanova su, po tvrdnji Vlade Srbije, veoma važni za finansijsku procenu realizacije rešenja koju budu propisana novim zakonom koji će svehobuhvatno urediti oblast stanovanja. Time se, zapravo, najavljuje novi zakon o stanovanju, koji će morati uzeti u obzir i rešavanje pitanja stanova koi su zakupljeni na neodređeno vreme u zadužbinama i fondacija, ali i predstojeću restituciju. Naime, deo tih stanove, koje sadašnji stanari jesu otkupili prema nekadašnjim propisima i u njima žive decenijama, vezani su s problematikom restitucije, a pošto bi ih trebalo vratiti u svojinu bivšim vlasnicima, treba rešiti problem stanara.
Međutim, anketa Ministarstva građevinarstva nije obuhvatila zakupce u stanovima fondacija, ali ni neke opštine nisu odgovorili na nju ili nisu imali potpune inforamacije. Očekuje se da se kroz primenu tog zakona utvrdi veći broj takvih stanova u odnosu na sakupljene podatke, ali je procena Ministarstva građevinarstva da on neće biti veći od 5.000.
Preseljenje kao rešenje
Osim podataka o broju tih stanova, bitan podatak predstavlja i broj lica koja stanuju u njima jer je to najvažnije za procenu troškova u slučaju da se kao rešenje tog problema predvidi preseljenje zakupca i članova njegovog porodičnog domaćinstava u drugi stan, pošto bi se troškovi pribavljanja stana računali upravo prema odgovarajućoj površini stana u odnosu na veličinu domaćinstva. Zbog toga se očekuje da se kroz primenu tog zakona obezbede neophodni podaci, koji predstavljaju ključne parametre za najpribližniju procenu potrebnih para kao i vremenske dinamike za rešavanje tog pitanja, a u cilju predlaganja najracionalnijeg i održivog rešenja za vlasnike, zakupce i državu.
