Gornji Milanovac je gradsko naselje u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 23982 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 22432 stanovnika).
Do 1859. grad je nosio ime Despotovica, po reci koja protiče kroz grad. Gradu je po nalogu kneza Miloša Obrenovića promenjeno ime u Gornji Milanovac.
Geografske odlike
Gornji Milanovac se nalazi između planina Rudnik na severu i Vujan na jugu. Gornji Milanovac zahvata kotlinu oko reke Despotovica koja izvire ispod Rudnika i teče ka jugu.
Grad je smešten duž zapadne strane evropskog puta E763, između Ljiga i Čačka.
Klima je kontinentalna, ali vrlo hladna; grad po broju stepen-dana stoji odmah iza Sjenice.
Istorija
Ime grada
Gornji Milanovac je osnovan 1853. smešten u dolini reke Despotovice i jedan je od najmlađih gradova Srbije. Mesto na kome je grad počeo da se razvija zvalo se Divlje polje. Polje je pripadalo selu Brusnica koja je za vreme turske vladavine bila sedište turskih begova. Krajem 1850. za okružnog načelnika u Brusnicu dolazi Mladen Žujović koji odmah uviđa sve nepogodnosti Brusnice kao naselja, a posebno kao administrativno-političkog centra, i čini sve napore da se naselje izmesti na pogodnije mesto. Svi su se saglasili da je Divlje polje najbolja lokacija za gradnju nove varoši. Predsednik komisije za određivanje lokacije na Divljem polju bio je Trivun Novaković, zet Jakova Obrenovića, jedno vreme i načelnik rudničke nahije.[1] Ukazom kneza Aleksandra Karađorđevića iz 1853. godine počinje izgradnja novog naselja koje po reci dobija ime Despotovica, da bi mu konačno ime Milanovac posebnim ukazom dao Knez Miloš Obrenović 1859. u spomen svog starijeg brata, vojvode Milana Obrenovića. Gornji Milanovac je jedan od retkih gradova u Srbiji čiji su potpuni plan grada pre izgradnje projektovali bečki arhitekti. Crkva Sv. Trojice je građena uporedo sa gradom a završena je 1862. godine. Grad je sagrađen kao prestonica Drugog srpskog ustanka (Takovo je udaljeno 10km od centra grada).
Turizam
Ovaj šumadijski kraj pun je istorijskih mesta: Takovo, Brdo mira, etno kuće na Rudniku i u Koštunićima, muzeji. Na brdu nasuprot grada, pored ibarske magistrale, nalazi se čuvena „Norveška kuća“ (ranije kuća jugoslovensko-norveškog, a sada srpsko-norveškog prijateljstva).
U selu Vraćevšnica se nalazi čuveni istoimeni manastir.
Izletnička mesta su Takovo, Savinac, Rudnik i Ždreban.
Krajem avgusta se u gradu održava „Milanovački kotlić“, takmičenje u kuvanju riblje čorbe. Svakako kuriozitet, s obzirom da se u Despotovici ne može uloviti ni jedna riba teža od 100 grama...
Kultura
Svake druge godine se održava „Međunarodni bijenale minijature“, na kome izlažu umetnici iz čitavog sveta. Jedini uslov da bi delo moglo da bude uzeto u razmatranje od strane žirija je da može da se smesti u kocku stranice 10cm.
U gradu postoji Muzej rudničko-takovskog kraja, kao i Ustanova za kulturu pri Skupštini opštine. Grad ima i dva kulturno-umetnička društva koja se bave folklorom i jedno amatersko pozorište. U Gornjem Milanovcu je osamdesetih godina XX veka bila aktivna rok-scena koja je izrodila jednu od najpoznatijih srpskih grupa devedesetih, Bjesove.
Od 1987. godine u Gornjem Milanovcu radi Folklorni ansambl „Tipoplastika“, jedno od najvećih kulturnih udruženja rudničko-takovskog kraja.
