Ohrid je grad u Republici Makedoniji, na severoistočnoj obali Ohridskog Jezera i središte Ohridske arhiepiskopije. Ohridska opština se sastoji od grada Ohrida i još 28 sela koji zajedno imaju oko 55.000 stanovnika. Leži u dnu Ohridskog Polja, na osamljenoj vapnenačkoj hridi (792 m), koja rtasto zalazi i visoko se diže iznad Ohridskog Jezera (695 m). Po takvom položaju na hridi (na makedonskom umesto „brdo” se kaže „rid”,tako „u brdu”=„vo rid”,„o brdo”=„o rid”, ) došlo je slovensko ime Ohrid. Narod ga najčešće zove Orid. Od 1980. godine su Ohrid i Ohridsko jezero na spisku svetskih baština UNESKO-a.
Ohrid se spominje već u 3. veku pre Hr. Antički se zvao Lihnidos, a jezero Lihnidsko, što znači Belo Jezero. Tako se u žitiju Sv. Nauma spominje, kako je on podigao manastir „na ishod Belago Jezera” (početkom 10. veka). Pošto su Rimljani zavladali ovim krajevima (168. pre Hr.) jedan od najvažnijih gradova na putu Via Egnatia bio je Lychnidus, glavno središte oblasti Dassaretia u Iliriji, a zatim glavni grad provincije Novi Epir. Za vlade cara Dioklecijana (284. - 305. p. Hr.) i njegovog savladara Maksimilijaiia, u Ohridu je propovedao hrišćanstvo i bio prvi episkop Sv. Erazmo, misionar iz Antiohije. U 5. veku spominje se Ohrid kao bogata varoš sa tvrđavom (479.), i kao stolica episkopa Antonija (449. - 459.) i Laurentija (497.).
Krajem 9. veka Ohrid je postao središte širenja hrišćanstva među Slovenima, na čemu su tada započeli u Ohridu rad učenici Sv. Ćirila i Metodija: Sv. Naum, prvi slovenski monah i Sv. Kliment, prvi slovenski episkop. U Ohridu kao duhovnom središtu balkanskih Slovena podignuto je tada i kasnije više znamenitih crkava, kao Sv. Sofija i Sv. Bogorodica Perivlepti. Ohrid je bio prestolnica cara Samuila (976. - 1014.), a od episkopije postao je 3 stolicom ohridske patrijaršije. Propašću Samuilovog carstva, ohridska patrijaršija je 1018. g. svedena na stepen arhiepiskopije, a kao takva trajala je sve do ukidanja u 18. veku (1767.).
Predrimska, rimsko-vizantijska i Samuilova tvrđava carskog prestolnog grada Ohrida održala se i do sada, na visokoj hridi iznad jezera, gde je i najstariji deo grada sa najvažnijim crkvenim građevinama. Grad Ohrid rušen je i obnavljan više puta, no i sad se dobro drži, sa 18 kula, koje pojačavaju gradske zidine sa četvero vrata, i sa najvažnijim delom tvrđave u unutrašnjem gradu, na samom vrhu ohridske kamenite hridi. (Detaljnije: Samuilova tvrđava)
Stari Ohrid, slovenska carska i patrijaršijska prestonica, imao je burnu prošlost. Krajem 11. veka pretrpeo je najezdu Normana iz Italije, a zatim je potpadao pod Bugarsku, pa opet pod Vizantiju (13. vek). Sredinom 12. veka bio je poznat kao važan trgovački grad, a u 13. veku imao je i trgovačku koloniju Jermena. car Dušan je 1334. zauzeo Ohrid, koji se naziva slavni grad. Za vlade cara Dušana bio je gospodar grada Ohrida sevastokrator Branko Mladenović, rodonačelnik vladalačke porodice Brankovića. Prilikom Dušanovoin krunisanja za cara (1346.) sarađivao je i ondašnji ohridski arhiepiskop Nikolaj.
Za vreme cara Dušana postojao je na Ohridskom Jezeru znatan ribolov, a u Ohridu glavni ribarski trg. Većina lovišta i ribara pripadali su crkvenim vlastelinstvima. Tako je Dušan kao kralj (oko 1337.) priložio prilepskom manastiru Treskavcu u Ohridu metoh crkve Sv. Jovana Bogoslovca »s lovištem« (sada Sv. Jovan Bogoslov i ribarski kraj Kanevo), a jednom poveljom od 1342. do 1345. potvrdio je vlastelinstvo ohridskom manastiru Sv. Bogorodice Perivlepte. Tom prilikom priložio je manastiru ova ribarska naselja na Ohridskom Jezeru: Radobužda (sada Radožda) „s lovištem”, Hoduništa (Uduništa) „s lovištem”, Struga Vranijska i Struga Mala (varoš Struga), u gradu na jezeru crkva Sv. Nikole sa „sedam ribara”, Frugovi Vlasi (Frigovo i Mali Vlaj), crkva i metoh Sv. Bogorodice u Radovlišti (Radolište), Podmoli (Podmolje), Momlišta (Mumulište), i još na Crnom Drimu Lukovo „s lovištem”.
Za vreme cara Uroša Ohridom je upravljao cezar Grgur, stariji brat Vuka Brankovića. Grgurova je zadužbina manastir Naum (1361.). - Za vlade kralja Marka gospodario je u Ohridu njegov rođak Andrija Gropa a tu je bio i Gropin zet vlastelin Ostoja Rajaković. Gropa je u Ohridu kovao novac sa natpisom: Po milosti Božijoj župan Gropa. Gropina je zadužbina crkva Stari Sv. Kliment (1378.), a u crkvi Sv. Bogorodice Perivlepte (Sv. Kliment) nalazi se grob i fresko-slika Ostoje Rajakovića. U sredjevekovno vreme Ohrid se zvala i oblast oko grada i Ohridskog Jezera; sada se zove Oridsko, a stanovništvo Oridanci. Posle smrti kralja Marka (1394.), Ohrid je okupiran od strane Turaka.
Prvih nekoliko decenija pod Turcima Ohrid nije stradao. Prvi put je Ohrid postradao od Turaka, kada ga je 1466. zauzeo Skenderbeg, pa ga je sultan Muhamed II. ponovno uzeo i odatle prodro do Drača, a prilikom povratka u Ohrid porobio mnogo ohridskih „boljara” i drugih Ohriđana i preselio ih u Carigrad. Tada je ohridski arhiepiskop Dorotej držao kod sebe Kratovca Dimitrija đaka, koji mu je prevodio na srpski veliki crkveni ustav za potrebe njegovih eparhija. U 16. veku Ohrid je bio važan ribarski trg, naročito se spominju ohridske pastrve i šarani (1510.), a ohridsku ribu hvale mletački putopisci kao čuvenu u svoj Turskoj. Ohrid je onda bio slabo naseljen, ma da je bio središte sandžakata. U to doba pod ohridskom arhiepiskopijom bio je i pravoslavni vladika cijele Italije sa sedam eparhija (Pulj, Abruzzi, Kalabrija, Basilika, Sicilija, Malta, Dalmacija). Za arhiepiskopiju je tada nastalo teško doba. Arhiepiskopa Valama su 1598. posekli Turci u Velesu. U 17. veku Ohrid je poznat u Rusiji kao stolica arhiepiskopa i kao grad srpske zemlje. Onda su i katolici imali u Ohridu nadbiskupa, čija se nadbiskupija računala u Srbiju. Radi turskog i arnautskog pritiska i naseljivanja, a proganjanja hrišćana, pravoslavno stanovništvo bilo je jako spalo. 1664. bilo je u Ohridu svega 142 kuće pravoslavnih.
U 18. veku Ohrid je bio vrlo značajno trgovačko središte na starom putu od Drača i Elbasana za Bitolj i Makedoniju. Hršišćansko stanovništvo, koje je držalo glavnu trgovinu, bilo je veoma bogato i živelo je raskošno, tako da su crkvene vlasti sredinom tog veka zakletvama i kaznama primoravale Ohriđane i njihove žene da ne vode luksuzan život. Krajem 18. veka Ohrid je bio jedno od glavnih mesta bitoljskog vilajeta, vrlo utvrđen grad, živog karavanskog saobraćaja, a imao je do 5.000 stanovnika. Onda je u njemu zagospodarila arbanaška porodica Dželadin-bega. Ona se držala carskog odmetnika Ali-paše Janinskog, a zatim Mustafa-paše Škodranina.
Najzad je energičnim provođenjem reforama u Turskoj uzurpator vlasti Dželadin-beg 1830. prisiljen da beži. Tada su porušeni raskošni dvorci Dželadin-bega, Gornji Šaraj u tvrđavi. 1835. postao je sedište kajmakama. Tada je u varoši bilo oko 6.000 stanovnika, većinom hrišćana, a malo Arnauta i Turaka. Pored velikog ribarskog trga za sušenu i usoljenu ribu, u čaršiji je bilo oko 250 dućana. Sredinom 19 veka Ohrid je, pored ribolova, bio čuven i sa trgovinom i preradi koža. Preko Drača se trgovalo sa Lajpcigom. Bečom i Trstom. Krajem 19. veka imao je 2.409 kuća sa 11.900 stanovnika, od kojih su 5.408 bili muslimani, a ostalo hrišćani. Trgovina je posle opadala zbog arnautske anarhije, a sva se glavna privreda bila svela skoro samo na ribolov. Ohrid je do 1941. godine pripadao Južnoj Srbiji.
